…Γένους θηλυκού – Συνέντευξη από τη Νόνη Σταματέλου

…Γένους θηλυκού – Συνέντευξη από τη Νόνη Σταματέλου

 

Της Γιώτας Σταύρου
Με αφορμή και την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας που γιορτάζεται την 8 Μαρτίου και επειδή και εμείς αναγνωρίζουμε και τιμάμε την γυναίκα και την προσφορά της στην κοινωνία, καλωσορίζουμε όλες τις φίλες μας αναγνώστριες που αναζητάνε τη γνώση και την πληροφορία για θέματα μεγάλα ή μικρά που τις απασχολούν καθημερινά. Ελάτε να φτιάξουμε την δική μας παρέα, να υποβάλλουμε τα ερωτήματά μας, να ανταλλάξουμε απόψεις, εμπειρίες, γνώμες, προβληματισμούς με θέματα για την υγεία, την εργασία, το παιδί, την οικογένεια, την παράδοση, να μοιραστούμε «μυστικές» σπιτικές συνταγές, ή απλά να εκφράσουμε σκέψεις και συναισθήματα. Γιατί μια γυναίκα είναι μητέρα, σύζυγος, κόρη, φίλη, νοικοκυρά, εργαζόμενη μα πάνω απ΄ όλα ΓΥΝΑΙΚΑ.
Την αυλαία ανοίγει η καλή μας φίλη και συμπατριώτισσα Νόνη Σταματέλου, η οποία πάντα ευγενική, πρόθυμη και με πολύ καλή διάθεση απαντάει στις ερωτήσεις μας και μας καλωσορίζει στον όμορφο χώρο της ποίησης. Την ευχαριστούμε θερμά.
1. «Ανθίζουν ΑΚΟΜΑ οι αμυγδαλιές στο Φρύνι;»..
Ένα όμορφο ποίημα αφιερωμένο στην όμορφη Λευκάδα. Ζείτε και εργάζεσθε στα Γιάννενα. Επισκέπτεστε συχνά το νησί σας και το χωριό σας τους Τσουκαλάδες; Σας εμπνέει ο τόπος σας;
Σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε, εύχομαι καλή δύναμη σε όλα τα παιδιά που εργάζονται για τον πολιτιστικό σύλλογο και μακάρι ο πολιτισμός να γίνει σιγά σιγά τρόπος ζωής για όλους μας.
Στον τόπο μου δεν ένοιωσα ποτέ «επισκέπτης», είμαι οργανικά δεμένη με τη Λευκάδα, έρχομαι όσο συχνά μπορώ, δεν έκοψα ποτέ δεσμούς. Απλά την αποφεύγω όσο γίνεται, τον Αύγουστο, που νοιώθω να με πνίγει. Το χωριό μου λειτουργεί στην ψυχή μου όπως η μήτρα, με καθορίζει και κατά συνέπεια με εμπνέει. Είναι πολύ δυνατές οι μνήμες. Με εμπνέει το σπίτι που μεγάλωσα, οι δρόμοι, το σχολειό στα Καλυβάκια, η κατάνυξη στην εκκλησία που δεν τη βρίσκω πουθενά αλλού, οι άνθρωποι με τις ιδιορρυθμίες τους, η θάλασσα, τα χωράφια.
2. Τι σημαίνει ποίηση για σας; Πώς πήρατε την απόφαση να ασχοληθείτε με την ποίηση;
Ο Σεφέρης έγραψε ότι η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα. Ναι. Και για μένα η ποίηση είναι ζωή, είναι νόημα, δεν μπορώ να ζήσω χωρίς να εκφραστώ ποιητικά, η χωρίς να διαβάσω καλή ποίηση. Θυμάμαι στα χρόνια της εφηβείας μου να χάνομαι στα ποιήματα του Βρεττάκου, να συλλέγω ό,τι έβρισκα για τη ζωή του ποιητή που θεωρώ ότι μ’ επηρέασε βαθιά, καθώς και στα ποιήματα, Καβάφη, Ελύτη, Πολυδούρη, Καρυωτάκη, αργότερα Καββαδία, Λειβαδίτη, Αναγνωστάκη, Γκανά.
Φυσικά όλα ξεκίνησαν απ΄το σχολείο, εκεί μυήθηκα ουσιαστικά, το μάθημα της Λογοτεχνίας στα Γυμνασιακά μου χρόνια -ευτυχώς είχα αξιόλογους δασκάλους- ήταν κυριολεκτικά «όαση». Η έκθεση επίσης ήταν η ώρα η δική μου, που εκφραζόμουν.
Παρακαλούσα στ΄ αλήθεια να μας αναθέσει η φιλόλογος ανάλυση ποιήματος στο σπίτι. Θέλω να πω ότι η σχέση μου με την ποίηση είναι τόσο βαθιά, που χωρίς αυτήν θα ήμουν μισή. «Αν δεν μού ‘δινες την ποίηση Κύριε -λέει ο Βρεττάκος- δεν θάχα τίποτα για να ζήσω.» Προφανώς λοιπόν, εγώ δεν πήρα ποτέ καμιά απόφαση ν’ ασχοληθώ με την ποίηση, αφού έγινε μόνο του και μεγάλωσε μαζί μου. Κάποια στιγμή βέβαια -ίσως άργησα λίγο-ωρίμασαν οι συνθήκες στη ζωή μου, κυρίως στην ψυχή μου, να ταξινομήσω τα συρτάρια μου, να εκδώσω την πρώτη ποιητική μου συλλογή «Παιχνίδι αιχμηρό»(2008), εκδ.Gutenberg, με σκοπό να μοιραστώ αυτά τα κομμάτια της ψυχής μου. Η ανταπόκριση ήταν πέρα από κάθε προσδοκία πραγματικά, το βιβλίο αγαπήθηκε, εξαντλήθηκε, επανεκδόθηκε και συνεχίζει να συγκινεί ακόμα αν κρίνω απ’ τα μηνύματα ανθρώπων, γνωστών και άγνωστων.
νονη_σταματελου_2
Το 2012 κυκλοφόρησε η δεύτερη συλλογή με τίτλο «Σε πύρινη τροχιά» και μπήκα πλέον σε μια άγνωστη τροχιά που ελπίζω να φέρει κι΄ άλλες συλλογές και ν΄ αγαπηθούν το ίδιο.
3. Τα ποιήματά σας «ΜΑΝΑ» και «ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΑΙΧΜΗΡΟ» απέσπασαν το 1ο βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό ποίησης Βόλου (2008). Έχετε πολύ όμορφες αναμνήσεις για την μητέρα σας. Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια; Πώς έβλεπε η μητέρα σας την καλλιτεχνική σας φύση; Σας ενθάρρυνε;
Ναι, ίσως είναι απ’ τα πιο βιωματικά ποιήματα και τα δυο. Τα παιδικά μου χρόνια, αξιολογώντας τα τώρα που μεγάλωσα αρκετά κρίνω ότι ήταν λίγο δύσκολα, παρ΄ όλα αυτά στην πορεία κατάφερα να κρατήσω μόνο τα θετικά, άρα να τα νοσταλγώ. Θυμάμαι να κλείνομαι συχνά στο δικό μου «σύμπαν» και ν’ απολαμβάνω ό,τι συνέβαινε. Στη μέσα τσέπη ενός παλιού μπουφάν που φορούσα, απ’ τα 12 χρόνια μου είχα πάντα ένα μικρό μπλοκάκι κι ένα μολυβάκι, ήταν ήταν ο θησαυρός μου! Ήμουν ελεύθερη να γράφω ό,τι ένοιωθα, ότι παρατηρούσα, το είχα ανάγκη. Η μάνα μου με στήριζε ασυνείδητα, γράφοντας η ίδια στιχάκια ή ζωγραφίζοντας και κεντώντας «πάντες», με πολύχρωμα λουλούδια και πουλιά. Πιστεύω ότι έχω πάρει πολλά στοιχεία απ’ το χαρακτήρα της. Υπάρχει ένας πολύ αγαπημένος στίχος του Βρεττάκου που για κάποιο λόγο μου θυμίζει τη σχέση μου με τη μάνα μου, τη μεταφυσική μου σχέση.
«Γεννήθηκα σε μια κορφή που ΄χε μπροστά μια θάλασσα / κι είχε σιμά τον ουρανό / κι΄ηταν σα θαύμα ονείρου / Μα όταν η μάνα μου καλά μ’ είδε μες στην αγκάλη της /φοβήθη και με πέταξε στην αγκαλιά του απείρου».
4. Στη σημερινή εποχή με την δύσκολη πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε καθημερινά, τι έχει να προσφέρει η ποίηση στον σημερινό αναγνώστη;
Η ποίηση σε ομορφαίνει, σε τοποθετεί σωστά στον κόσμο, σου ξυπνάει την ξεχασμένη ρομαντική σου διάθεση, σε προβληματίζει, σε γαληνεύει. Είναι πνευματικό το κέρδος απ’ την ποίηση. Ειδικά σήμερα, η Τέχνη είναι μια επανάσταση. «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» έλεγε ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας ο Ντοστογιέφσκι. Όσο υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που αγαπούν την Τέχνη, που παράγουν Τέχνη, μπορούμε να ελπίζουμε. Όλοι ξέρουμε πια πως αν φτάσαμε εδώ που φτάσαμε είναι γιατί έχουμε έλλειμμα οικονομικό, αλλά πρωτίστως το έλλειμμά μας είναι πνευματικό.
5. Εκτός από την οικονομική κρίση που μαστίζει σήμερα την ελληνική κοινωνία, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εποχής μας θα λέγαμε, είναι και η κρίση θεσμών και αξιών της κοινωνίας και της πολιτικής. Υπεράνω όλων τίθεται σήμερα το προσωπικό και οικονομικό συμφέρον. Αξίες όπως η ανθρώπινη ζωή, η ελευθερία, η συναδέλφωση, η αλληλεγγύη και το ανθρώπινο πρόσωπο έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Στο ποίημά σας «ΔΥΟ – ΤΡΕΙΣ» γράφετε με μια δόση μελαγχολίας ….
« ξορκίζω τα προσωπεία της μέρας που η νύχτα κουβαλάει στην κάμαρή μου….βαριά η πληρωμή σαν αναμετρηθείς με τη δειλία….δυο – τρεις μονάχα ξεχωρίζουν μεσ΄ το πλήθος. Οι άλλοι φεύγουν όλοι σκυθρωποί ….συμφιλιωμένοι όπως – όπως με της σκλαβιάς τους τ΄αγαθά….»
Σας έχει επηρεάσει προσωπικά η «κρίση» αυτή στον τρόπο που σκέφτεστε και γράφετε; Ποια είναι η αξία του ποιητικού λόγου μες στην κρίση αξιών;
Προφανώς και με έχει επηρεάσει η κρίση που ζούμε όλοι. Κατ’ αρχήν βλέπω ανθρώπους τέρατα να διοικούν μια πανέμορφη χώρα που είναι η πατρίδα μου, να διαχειρίζονται τις τύχες τόσων ανθρώπων, να επιβιώνουν και να επιπλέουν οι φελλοί, να μου στραγγαλίζουν τα όνειρα, να θέλω να δουλέψω με μεράκι και να μη μ’ αφήνουν, να μου στέλνουν στην υπηρεσία μου νόμους και διατάγματα χωρίς νόημα. Βλέπω ένα ελληνικό σχολειό που έχω αγαπήσει και υπηρετώ με συνέπεια 28 χρόνια να έχει διαλυθεί, μια δημόσια παιδεία να αιμορραγεί, παραδομένη σε άνομα συμφέροντα και σε κομματικούς μηχανισμούς.
Βλέπω τους μαθητές μου που αγαπώ, εγκλωβισμένους σ’ ένα άδικο εκπαιδευτικό σύστημα, να μην έχουν εφηβεία, να πρέπει να παπαγαλίσουν στείρα πληροφορία για να την ξεράσουν μια μέρα μετά τις εξετάσεις. Βλέπω τους συναδέλφους μου φοβισμένους ν’ αργοπεθαίνουν. Και, για να θυμηθούμε το «Άξιον εστι» του Ελύτη. «Βλέπω τους στρατοδίκες σαν κεριά αναμμένα στο μεγάλο τραπέζι της Αναστάσεως.».
Μέσα σε όλα αυτά λοιπόν η ποίηση ίσως αφυπνίζει. Γιατί ο ποιητικός λόγος δεν περιγράφει μόνο τη θάλασσα, τα λουλούδια και τον έρωτα, αλλά και την κραυγή του αδικημένου, την εκδίκηση του τίμιου και φτωχού, το παράπονο του παιδιού που ο πατέρας του αυτοκτόνησε από ευθιξία, την κρεμάλα όσων πίνουν το αίμα του κοσμάκη.
6. Αναφέρω παρακάτω κάποιους στίχους από το ποίημά σας «ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΦΟΡΕΜΑ» Τι θράσσος κι’ αυτό! Ένα τέτοιο λευκό φόρεμα σε χώρο εργασίας. Ανάμεσα σε γκρίζες στολές και γκρίζες μάσκες….Έτσι που λησμόνησαν τους ανθρώπους. Έτσι που λησμόνησαν τον ουρανό…. Πού βρήκες το θράσσος να διασχίζεις το γκρίζο φορώντας ένα τέτοιο λευκό κι’ ανθοστόλιστο φόρεμα; Και πώς τολμάς κι’ ελπίζεις ακόμα και εν ώρα υπηρεσίας.
Μια αναγνώστριά διαβάζοντας το ποίημά σας αναφέρει..
«μου άρεσε πολύ γιατί νιώθω ότι περιγράφει την καθημερινότητα όλων μας με απλό και ποιητικό τρόπο. Τόσο απλά που το γκρίζο βάφεται λευκό και ανάποδα χωρίς να μπορείς να αντιληφθείς τα όρια των «χρωμάτων» και τη δική σου σχέση με αυτά.»
Εσείς τι πιστεύετε μπορεί ο άνθρωπος να τολμάει, να ελπίζει και να ονειρεύεται σήμερα για ένα καλύτερο αύριο; Είστε αισιόδοξη;
Ναι, είμαι αισιόδοξη, γιατί πιστεύω ότι υπάρχουν ακόμα αντιστάσεις. Υπάρχουν ακόμα αληθινοί άνθρωποι. Είναι λίγοι αλλά υπάρχουν. Κι’ επειδή είμαι και εκπαιδευτικός, δεν έχω επιτρέψει ποτέ στον εαυτό μου, να βγω απ’ τη σχολική αίθουσα, χωρίς ν΄ αφήσω ένα αισιόδοξο μήνυμα. Δεν σημαίνει ότι καλλιεργώ στα παιδιά ψευδαισθήσεις και θέλω να κάνω το ίδιο με τους αναγνώστες σας, αλλά οφείλουμε να ελπίζουμε και να κάνουμε ο καθένας την αλλαγή που μπορούμε στον μικρόκοσμό μας, για να γυρίσει λίγο λίγο ο τροχός. Κι ας ζήσουμε με λιγότερα, αρκεί να βρούμε τις χαμένες αξίες μας, ας ξαναθυμηθούμε την απλότητα στη ζωή μας, ας ξεχάσουμε τα τεράστια σπίτια που κτίζαμε σαν νεόπλουτοι, τα ακριβά αυτοκίνητα, ας βρούμε την ανθρωπιά μας.
Και κάτι σημαντικό που πάντα είχα σαν αρχή μου: Να μιλάμε, να καταγγέλλουμε το άδικο, να μην καλύπτουμε. Η κοινωνική αδιαφορία είναι γάγγραινα για τη χώρα μας. Και για να θυμηθούμε και τους Πατέρες της Εκκλησίας, με αφορμή το γεγονός ότι διανύουμε την πιο πνευματική περίοδο, το Τριώδιο. «Φταίχτης για το κακό στον κόσμο δεν είναι μόνο εκείνος που το διαπράττει άμεσα, αλλά κι εκείνος που δεν αγανακτεί, που δεν αγωνίζεται, που σιωπά».
7. Η ζωγράφος Σοφία Βλάχου – Πρωτόπαππα παρουσίασε πέρσι στα Γιάννενα αλλά και στη Λευκάδα με μεγάλη επιτυχία μια ιδιαίτερη έκθεση έργων ζωγραφικής της με εικόνες από τα ποιήματά σας με θέμα: «Λόγος και Χρώμα σε Φως Θαλασσινό». Πώς αισθάνεστε όταν άλλοι καλλιτέχνες εμπνέονται από τα έργα σας; Σας δίνει δύναμη να συνεχίσετε το έργο σας;
dsc_0424
Η έκθεση ζωγραφικής της Σοφίας Βλάχου με τίτλο «Λόγος και χρώμα σε φως θαλασσινό», είχε τέτοια επιτυχία και στα Γιάννενα και στη Λευκάδα, ακριβώς γιατί η αλήθεια της προκάλεσε συγκίνηση. Ήταν μια συνάντηση ζωής και τέχνης. Ήταν μεγάλη τιμή για μένα η πρόταση της Σοφίας, γιατί η ποιότητά της και ως ανθρώπου και ως ζωγράφου ήταν πρόκληση. Συγκινηθήκαμε πρώτα εμείς οι δυο γιατί βρήκαμε τα παιδικά μας ακρογιάλια, τις μνήμες μας, τη μάνα μας τη Λευκαδίτισσα με το ποντάλι και το κεφαλοπάνι. Όλο αυτό που νοιώσαμε, το περάσαμε στον κόσμο που επισκέφθηκε την έκθεση κι αυτό το διαπιστώσαμε με τα μάτια μας όταν βλέπαμε ακόμα και νέους ανθρώπους, να σκουπίζουν τα δάκρυά τους μπροστά στους πίνακες που είχαν δίπλα και τα αντίστοιχα ποιήματα. Οπότε δεν μπορώ εύκολα να περιγράψω συναισθήματα. Σίγουρα παίρνω δύναμη.
hal5956
Αυτό επίσης που μας συγκίνησε ιδιαίτερα και μένα και τη Σοφία, είναι η πρωτοβουλία δυο δασκάλων του 4ου δημοτικού σχολείου Λευκάδας που με αφορμή την Έκθεσή μας, έχουν ξεκινήσει ένα project με την Έκτη τάξη, όπου τα παιδιά προσεγγίζουν μαζί δυο μορφές τέχνης που η μια συνδέεται με την άλλη, η μια τροφοδοτεί την άλλη. Όταν ολοκληρώσουν την εργασία με τους δασκάλους τους, θα την παρουσιάσουν, εμείς θα είμαστε εκεί, θα αγγίξουν κάποια έργα, θα απαγγείλουν μαζί μας ποιήματα, θα μιλήσουμε μαζί τους. Να γιατί σας έλεγα προηγουμένως ότι αν το παιδί μυηθεί στην Τέχνη, οι κεραίες του θα λειτουργήσουν γόνιμα, αλλιώς θα ατροφήσουν.
8. O Μάρτιος, ο μήνας της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας (8 Μαρτίου) και της Παγκόσμιας Ημέρας της Ποίησης (21 Μαρτίου). Διπλή γιορτή για σας… Η γυναίκα μέχρι και σήμερα βρίσκεται σε έναν συνεχή αγώνα κατάκτησης των ατομικών και κοινωνικών της δικαιωμάτων. Πιστεύετε πως η σύγχρονη Ελληνίδα έχει βρει την ταυτότητα της στην κοινωνία σήμερα; Υπάρχει «γυναικεία» και «αντρική» ποίηση; Τα βιώματα των γυναικών της καταπίεσης και αποσιώπησης των δικαιωμάτων τους για πολλούς αιώνες διαφοροποιεί την «γυναικεία» ποίηση από την «αντρική»;
Πόσο επηρέασε η παρουσία της γυναίκας στην εξέλιξη της ποίησης;
Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να εξαλειφθεί ο ρατσισμός και η υποτίμηση του ρόλου μας. Βιώνει ρατσισμό ένας μεγάλος αριθμός γυναικών στον πλανήτη Και σ΄ αυτό έχουν συντελέσει δυστυχώς και οι θρησκείες, όπου επηρέασαν και τη νομοθεσία σε πολλές περιπτώσεις με αποτέλεσμα να είναι για παράδειγμα πιο ευνοϊκοί οι νόμοι σε «παρεκτροπές» των ανδρών ενώ αμείλικτοι σ΄αυτές των γυναικών. Ένας μεγάλος ορθόδοξος θεολόγος και ποιητής του 4ου αιώνα, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, θεωρεί άνισους και ανώμαλους τέτοιους νόμους και τονίζει «άνδρες ήσαν οι νομοθετούντες και δια τούτο κατά γυναικών η νομοθεσία…».
Μεγαλώνοντας σε μια ανδροκρατική κοινωνία λοιπόν ακόμα και σήμερα, όσο κι αν η γυναίκα έχει κατακτήσει πολλά, εν τούτοις, βασανίζεται συχνά από ενοχικά σύνδρομα στην εργασία της, στη σχέση της με το σύντροφό της και γενικά με όλη την κοινωνία, αφού έχει απ’ τη μάνα της σχεδόν «διδαχθεί» μια υποταγή με τρόπο ώστε να τη θεωρεί πολλές φορές σαν χρέος προς την οικογένεια για την οποία είναι «πλασμένη».
Όσο για τη «γυναικεία ποίηση», ναι, θεωρώ ότι η γυναίκα σαφώς είναι ισότιμη με τον άνδρα, αλλά όχι ίση. Καμιά φορά αυτά τα συγχέουμε και κάνουμε λάθη που μας φέρνουν πίσω. Η φύση μας τοποθέτησε σε διαφορετικό ρόλο. Η ψυχοσύνθεση λοιπόν της γυναίκας είναι αρκετά διαφορετική απ’ αυτή του άνδρα, διαφορετικά γράφει, διαφορετικά εκφράζεται στην τέχνη. Δεν σημαίνει, προς Θεού ότι οι άνδρες δεν έχουν ευαισθησία, έχουμε τεράστιους καλλιτέχνες άλλωστε, αλλά υπάρχουν διαφορές. Οι διαφορές αυτές βέβαια εντείνονται όταν στην κοινωνία λειτουργούν τα στερεότυπα, οπότε από ένα βιωματικό ποίημα μιας γυναίκας που έχει υποστεί ρατσιστική συμπεριφορά κι έχει πληγωθεί, συγκινεί περισσότερο όσες γυναίκες έχουν βιώσει παρόμοια πράγματα.
Η παρουσία της γυναίκας στην ποίηση απ’ την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και μέχρι σήμερα όχι απλά επηρέασε την παγκόσμια λογοτεχνία αλλά είναι καταλυτική.
9. Θα θέλατε να πείτε κάτι για τους αναγνώστες μας;
Εύχομαι στους αναγνώστες καλή δύναμη για ν΄ αντιμετωπίσουμε αυτή τη δύσκολη κατάσταση που αφορά όλους μας. Ελπίδα κι αγωνιστικότητα. Να πω στους Τσουκαλαδιώτες που βρίσκονται μακριά απ’ την πατρίδα, να μην ξεχνάνε ποτέ την καταγωγή τους, το χωριό που γεννήθηκαν. Τους στέλνουμε την αγάπη μας και την ευχή μας για καλή επάνοδο.
Γιώτα Σταύρου
Πηγή: «Τσουκαλαδιώτικα», Αριθμός Φύλλου 5, Γενάρης – Μάρτης 2014

Έκπληξη

     Έκπληξη

Μ’ έκπληκτα μάτια κοιτώ τον κόσμο
να παίρνει το σχήμα σου.
Πώς κάνει έτσι τα πράγματα η αγάπη!
Δεν θυμάμαι πως ήταν πριν έρθεις
η θάλασσα…
Πριν σε κοιτάξω πως ήταν τα μάτια μου
Τα χέρια μου πριν τ’ αγγίξεις…
Πώς ήταν η ζωή πριν μ’ αγκαλιάσεις.

Έτσι που όλα έγιναν εσύ
Αν χάσω Εσένα, όλα θα τα χάσω…