Νόνη

Πίνακες και Ποιήματα

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ο Αντώνης Κέλλης μιλάει για τη Σοφία Βλάχου

Σοφία Βλάχου

Χημεία – Αλχημεία και Τέχνη

Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι καλησπέρα σας,

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω εκ μέρους της Σοφίας Βλάχου για την τιμή που μας κάνετε να βρίσκεστε εδώ σήμερα.

Για το άνοιγμα της έκθεσης, θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα σύντομο κείμενο που αφορά στο έργο της.

Σήμερα που όλα αλλάζουν ραγδαία, που δεν είμαστε στο κέντρο του κόσμου, ούτε καν στο κέντρο της Ελλάδας, κάποιοι συνεχίζουν να έχουν θέση απέναντι στο αντικείμενο που τους απασχολεί, θα έλεγα απέναντι στη ζωή. Θα σταθώ σ’ αυτή τη θέση ζωής και έργου γιατί καθορίζει την προσωπική και σύντομη πορείας μας.

Καλλιτέχνες σήμερα υπάρχουν πάρα πολλοί, έργα Τέχνης απειράριθμα, σίγουρα δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Όμως αυτό δεν αποτρέπει τη Σοφία Βλάχου αλλά και όλους μας να συνεχίσουμε τη διαδικασία μετουσίωσης και μετάλλαξης των εντυπώσεων που προσλαμβάνουμε απ’ τη ζωή.

Δε μπορούμε να σταματήσουμε να αναπνέουμε.

Η Σοφία Βλάχου δηλώνει σαν επάγγελμα στο βιογραφικό της Χημικός και Ζωγράφος. Αυτά τα δυο έχω την αίσθηση ότι την οδηγούν στο να λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια, σαν αλχημιστής. Έχοντας σαν παρακαταθήκη την εμπειρία χρόνων της χημείας, προσπαθεί να ξετυλίξει μέσω της ζωγραφικής το μίτο της φιλοσοφικής λίθου των αλχημιστών για να το πω ακριβέστερα την αναζήτηση της ουσίας που μεταφορικά μετατρέπει κάθε μέταλλο σε χρυσάφι και στην πραγματικότητα τον κάθε άνθρωπο σε κάποιο ανώτερης συνειδητότητας ον.

Βέβαια δε χρησιμοποιεί εδώ μέταλλα, αλλά το χρώμα, τις χρωστικές ύλες , τη χημεία δηλαδή και για να αναζητήσει τη μαγεία της ζωής.

Μέσω λοιπόν της επιστήμης οδηγείται στην τέχνη και ξαφνικά αυτή η αλλαγή οπτικής γωνίας της δίνει τη δυνατότητα να διευρύνει την όρασή της. Αυτή η δυνατότητα είναι ανάλογη του ανοίγματος του πνεύματός της σε νέες ιδέες, με μόνο κριτήριο το πόσο μιλούν αυτές στην καρδιά και πόσο νιώθει ότι τις αποκαλύπτουν μυστικά που πάντα ήξερε.

Θα περίμενε λοιπόν κανείς με όση εμπειρία και αγάπη διέθεσε στην επιστήμη της να την μεταφέρει και στη ζωγραφική της με τίτλους έργων όπως, «Υδρογόνο», «Ήλιον», «Τήξις Α ή Β».

Δεν κάνει όμως αυτό. Οδηγείται σ’ έναν απολογισμό. Επιλέγει να διαβάσει την υφή της πραγματικότητας, που βέβαια δεν είναι μονοδιάστατη, μονοσήμαντη και ενιαία, αλλά που παρουσιάζεται στο βλέμμα της με την αινιγματικότητα και την ελλειπτικότητα των διαφόρων επιπέδων που διαθέτει. Τα επίπεδα αυτά αίρουν την ασφάλεια της «αντικειμενικότητας», φανερώνοντας τόσες όψεις, όσες είναι και οι προσεγγίσεις, οι ανιχνεύσεις και οι περιπλανήσεις του βλέμματός της. Ενός βλέμματος σημερινού που πολλές φορές επιστρέφει στην αθωότητα του εφηβικού και παιδικού.

Στα νέα αυτά πεδία του χωροχρόνου της ανακαλύπτει τα ποιήματα της συμπατριώτισσας της Νόνης Σταματέλου και αυτό γίνεται η αφορμή να ξεκινήσει τις εικόνες που βλέπετε σ’ αυτή την έκθεση.

Η μετάβασή της από την επιστήμη στην τέχνη, της καθορίζει τη στάση της απέναντι στη ζωή, γι’ αυτό θα ξαναπώ ότι μιλώντας εδώ για το έργο της Σοφίας Βλάχου που στην πραγματικότητα μιλάει μόνο του τη δική του γλώσσα, φοβάμαι μήπως δεν δικαιολογούμαι να το κάνω και μήπως δεν κατορθώσω να βρω το σωστό τρόπο προσέγγισης. Γιατί, ενώ ως ζωγράφος αισθάνομαι ότι κατέχω τα μέσα να οδηγώ τους άλλους στην κατεύθυνση, προς την οποία σπρώχνομαι ο ίδιος, ωστόσο αμφιβάλλω κατά πόσο μπορώ να προσφέρω την ίδια ασφαλή καθοδήγηση χρησιμοποιώντας μόνο λόγια. Κατά τη γνώμη μου, η πραγματική δικαιολογία που έχει ένας ζωγράφος για να χρησιμοποιήσει λέξεις είναι για να μεταθέσει τον τόνο, υποθάλποντας ένα νέο τρόπο προσέγγισης της τέχνης του, να μετριάσει το μορφικό στοιχείο της συνειδητής έμφασης που δίνεται και να υπογραμμίσει περισσότερο το περιεχόμενο.

Μιλώντας λοιπόν όχι για το μορφικό στοιχείο, αλλά μόνο για το περιεχόμενο των έργων της, η Σοφία παίρνει τη σκυτάλη του λόγου της Νόνης και εμμένει σε μια δυνατή διάθεση ανάκλησης της μνήμης, όχι για να εικονογραφήσει τα ποιήματα της αλλά να παράξει ένα άλλο λόγο με εικόνες, να συνδημιουργήσει έναν εικαστικό λόγο από ένα τοπίο και από αισθήσεις που ξέρει καλά. Η Νόνη είναι η αφορμή, η ζωή της είναι η αιτία.

Δεν θα απαριθμήσω τους τίτλους των έργων της που σχετίζονται με τα ποιήματα της Νόνης, αυτά ίσως αργότερα μπορεί να σας τα πει και η ίδια. Αυτό όμως που θα επισημάνω είναι η γνωριμία της με την ποιήτρια και η ώσμωση που συμβαίνει μεταξύ τους. Αυτή η αλληλεπίδραση θα αποκαλύψει στη Σοφία την άλλη πλευρά του τόπου της ή ας το πούμε καλύτερα την άλλη πλευρά του εαυτού της.

Έτσι η άγονη και ξερή γη αρχίζει να δέχεται την πρώτη βροχή. Στάχια, αμπελώνες, το λευκό σαν φόρεμα, παιδικά όνειρα, μνήμες, ο χρόνος, το μυστήριο και το μυστικό που εμφανίζεται μπροστά της και αλλάζει τις αισθήσεις της, ο ιδεατός τόπος που γίνεται πραγματικός και το αντίστροφο, ο κόσμος όλος, ο κόσμος της είναι μπροστά μας με το πάθος και το χρωστήρα ενός ανθρώπου. Τα κλειστά περιβόλια της στους Σφακιώτες ανοίγονται στον ορίζοντα του Αι-Γιάννη.

Είναι σαν να μας λέει: «ότι η ωραιότερη εμπειρία που μπορούμε να έχουμε είναι το μυστήριο. Αυτό είναι το βασικό συναίσθημα που κυριαρχεί στην αληθινή τέχνη και την αληθινή επιστήμη. Όποιος δεν το γνώρισε και δεν μπορεί να το θαυμάσει ούτε να νοιώσει δέος, είναι σαν πεθαμένος, σαν ένα σβησμένο κερί. Στην ίδια είναι αρκετό το μυστήριο της αιωνιότητας της ζωής και ο πόθος της θαυμαστής υφής της πραγματικότητας, μαζί με μιαν ολόψυχη προσπάθεια της να καταλάβει ένα τμήμα, οσοδήποτε μικρό και αν είναι, του Λόγου που εκδηλώνεται στη φύση».

Η τέχνη δεν είναι μόνο δημιουργία όμορφων και εκφραστικών καλλιτεχνημάτων, αλλά και διαδικασία μέσω της οποίας διερευνούμε το περιβάλλον και τον εαυτό μας, γι’ αυτό χρειάζεται λιγότερο θάρρος να παριστάνεις το θηρίο και να τρομάζεις τους γύρω σου, παρά να κοιτάζεσαι ήρεμα στον καθρέφτη και ν’ αρθρώνεις εκείνα που αντιλαμβάνεσαι, κάτι περισσότερο: να τα παραδίνεις για πάντα στους άλλους.

Απρίλιος 2013

Αντώνης Κέλλης

Εικαστικός